Muzea w Gdańsku

W skład poklasztornego zespołu franciszkanów wchodzą kościół św. Trójcy, kaplica św. Anny, budynek klasztoru i dom galeriowy. Początki założenia datuje się od 1420 roku, kiedy zaraz po uzyskaniu zgody papieża Marcina V, zaczęto budowę kościoła i klasztoru. Prace przedłużyła katastrofa budowlana, więc kościół skończono dopiero w roku 1514. Kościół św. Trójcy to gotycka świątynia halowa z trzema równej wysokości nawami. Bryłę budowli łamie długie, prostokątne prezbiterium i zdobią typowe gotyckie ostrołukowe okna, blendy i sterczyny. Wzdłuż dłuższych boków ciągną się rzędy kaplic, a nawy oddzielają ośmioboczne filary, podtrzymujące siatkowe sklepienie. Najcenniejsze elementy wyposażenia stanowią głównie późnogotyckie stalle chórowe i prospekt organowy zdobiony liśćmi akantu, a także liczne epitafia świeckie. Kościół od 1651 roku służył jako świątynia gminie luterańskiej. W roku 1945 dotknęły go zniszczenia wojenne. Już rok później rozpoczęto jednak odgruzowywanie prezbiterium, a więźbę dachową wymieniono na metalową. W roku 1983 zakończono rekonstruowanie zawalonych sklepień. Do kościoła w 1460 roku dobudowano na zlecenie króla Kazimierza Jagiellońskiego kaplicę św. Anny. Jej kształt zmieniony został jeszcze w 1505 roku pod kierunkiem mistrzów z Niemiec. Równoległoboczna w rzucie, posiada kopulaste gwiaździsto-sieciowe sklepienie. W dachu sklepienia znajduje się okno służące do transportu magazynowanych na poddaszu towarów. Wnętrze urządzone zostało w stylu barokowym. Składają się na nie: ołtarz z obrazem "Powrót syna marnotrawnego", ambona ze złoconymi wersetami z Biblii w języku polskim oraz empora i prospekt organowy. W okresie po przejściu kościoła w ręce gminy luterańskiej, również tutaj obrządki sprawowali jej kaznodzieje. W 1709 roku stała się ona samodzielnym bytem jako polski kościół św. Anny. Dopiero w 1876 roku, po rozwiązaniu polskiej gminy, ponownie stała się ona częścią kościoła św. Trójcy. Zniszczenia wojenne z 1945 roku były raczej niewielkie. Klasztor znajdował się początkowo w zabudowaniach tymczasowych, a budowę obecnych obiektów rozpoczęto w 1431 roku, natomiast ukończenie wszystkich prac datuje się na 1522 rok, kiedy powstał kapitularz z kryształowym sklepieniem. Całość tworzy nieregularny czworobok z kwadratowym dziedzińcem otoczonym krużgankami w centrum. Wschodnie skrzydło zajmował Mały Refektarz i biblioteka, natomiast południowe - kapitularz, pomieszczenia kuchenne i Wielki Refektarz. W 1555 roku klasztor został przekazany przez ostatniego gwardiana, Jana Rollawa, Radzie Miasta i urządzono tutaj gdańską szkołę łacińską, przekształconą później w Gimnazjum Akademickie, funkcjonujące aż do 1807 roku. Pod koniec XVI wieku z biblioteki szkolnej wyodrębniono Bibliotekę Rady Miasta Gdańska, mieszczącą się w dawnej bibliotece klasztornej. Po wojnach napoleońskich budynki wykupiło od miasta wojsko i zorganizowało tutaj szpital garnizonowy, a później magazyn broni. W 1848 roku zamieszkał tutaj znany gdański rzeźbiarz i znawca sztuki, Rudolf Freitag, z którego inicjatywy w murach poklasztornym otworzono Muzeum Sztuki i Starożytności Prus Zachodnich, stanowiące podstawę późniejszego Muzeum Miejskiego. W latach 1867-1872 przeprowadzono generalny remont wnętrz, by przystosować je na potrzeby Muzeum Miejskiego, otwartego w 1873 roku. W 1945 roku gmach padł ofiarą pożaru, a jego odbudowę zakończono w roku 1956. Dziś w zabudowaniach klasztornych znajduje się Dział Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku. W ramach dwunastu ekspozycji stałych, prezentowane jest malarstwo gdańskie XVI-XVIII wieku, malarstwo flamandzkie i holenderskie XVI-XVIII wieku, średniowieczna plastyka na Pomorzu i słynny tryptyk "Sąd Ostateczny"" Hansa Memlinga. Ostatnim budynkiem jest dom kazalnicowy, zwany galeriowym. Powstał on na potrzeby Gimnazjum Akademickiego w połowie XVII wieku jako jeden z ostatnich zachowanych przykładów tradycyjnej architektury szkieletowej. Osadzono go częściowo na klasztornym murze ogrodzeniowym oraz na ceglanych filarach wymurowanych od strony dziedzińca. Mieściły się tu wówczas mieszkania dla lektorów języka polskiego, pełniących jednocześnie obowiązki kaznodziejskie w polskim kościele św. Anny. Jednym z nich był na przykład słynny propagator polskiej kultury, Krzysztof Mrongowiusz. Dom przetrwał w stanie niezmienionym aż do 1990 roku, kiedy przeprowadzono jego generalny remont. W jego trakcie w podziemiach natrafiono na liczne szczątki ludzkie, stanowiące najprawdopodobniej pozostałość pospiesznych pochówków z czasów epidemii bądź działania lazaretu.